در اطراف این مقبره، قبور زیادی از بزرگان دین وجود دارند که بنا به وصیت خود، در آنجا دفن شده اند. از جمله آن بزرگان می توان شیرازی را نام برد که آرامگاهش به وسیله رواق به آرامگاه سعدی متصل شده است.
لغتنامه دهخدا به نقل از فرهنگ برهان قاطع نام موضعی که شیخ سعدی در آنجا آرمیده را "گازرگاه" نامیده و به نقل از فرهنگ آنندراج گازرگاه را حد شیراز نزدیک به مرقد شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی دانسته است. این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می گذرانده و سپس در همانجا دفن شده. برای اولین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد. در سال 998 به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ ویران گردید و اثری از آن باقی نماند. در سال 1187 ه.ق و به دستور کریمخان زند، بنایی از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا گردید. طبقه پایین دارای راهرویی بود که پلکان طبقه دوم از آنجا شروع می شد. در دو طرف راهرو دو اطاق کرسی دار ساخته شده بود. در اطاقی که سمت شرق راهرو بود، قبر سعدی قرار داشت و معجری چوبی آن را احاطه کرده بود. قسمت غربی راهرو نیز موازی قسمت شرقی، شامل دو اطاق می شد، که بعدها شوریده شیرازی (فصیح الملک) شاعر نابینای شیرازی در اطاق غربی این قسمت دفن شد. طبقه بالای ساختمان نیز مانند طبقه زیرین بود، با این تفاوت که بر روی اطاق شرقی که مزار سعدی در آنجا بود، به احترام شیخ اطاقی ساخته نشده بود و سقف آن به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت.
در دوره قاجاریه (سال 1301) توسط فتحعلی خان صاحبدیوان مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله خان قوام الملک دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر کرد و تولیت آن به آخوند ملا زین العابدین شیرازی سپرده شد. بنایی که در زمان کریمخان ساخته شده بود تا سال 1327 ه.ش برپا بود. در سال 1329 به کوشش علی اصغر حکمت و توسط انجمن آثار ملی ایران، بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت ماه 1331 برگزار گردید. که این بنا با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی توسط محسن فروغی ساخته شد
ساختمان به سبک ایرانی است، با ۸ ستون از سنگ های قهوه ای رنگ که در جلوی مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری مزین است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی است اما در داخل هشت ضلعی می باشد با دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی. زیربنای اصلی آرامگاه حدود 257 مترمربع می باشد. ساختمان اصلی آرامگاه شامل دو ایوان عمود بر هم می باشد که قبر شیخ در زاویه این دو ایوان قرار گرفته. بر روی آرامگاه گنبدی از کاشی های فیروزه ای رنگ ساخته شده. سنگ های پایه های بنا، سیاه رنگ است و ستون ها و جلوی ایوان از سنگ گرانتیت قرمز مخصوصی ساخته شده است. نمای خارجی آرامگاه از سنگ تراورتن و نمای داخلی آن از سنگ مرمر است. سنگ قبر در وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشی های فیروزه ای رنگ تزیین شده است. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که از قسمت هایی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب گردیده و به خط ابراهیم بوذری نوشته شده است.
متن یک کتیبه دیگر از علی اصغر حکمت است که در مورد چگونگی ساخت بقعه توضیحاتی داده. بنا در سمت چپ به رواقی متصل می شود که در آن هفت طاق وجود دارد که با کف سازی سیاه رنگ به آرامگاه شوریده شیرازی پیوند می خورد. این آرامگاه در یک اتاق قرار دارد و کتیبه ای بر سر در آن است که شاعر را معرفی می کند و شعری از خود شاعر بر کاشیهای سرمه ای بر روی دیوار نوشته شده است. قطعه هایی از کتیبه سنگی مربوط به سردر آرامگاه که متعلق به زمان کریمخان زند بوده و در اثر سانحه ای در گذشته های دور شکسته شده، هم اکنون در درون آرامگاه محفوظ مانده است. این قطعه ضمن خاکبرداری خیابان برای تعمیر آسفالت از دل خاک بیرون آمده است. بر روی سنگ مذکور قسمتی از شعر سعدی به خط ثلث عالی نوشته شده.
حوض ماهی: این حوض در سمت چپ آرامگاه واقع
است و در داخل به شکل هشت ضلعی است و زیربنایی در حدود 30/25 مترمربع دارد و با 28
پله به صحن آرامگاه وصل می شود، مشهور است که سعدی نزدیک زاویه خود، حوضچه هایی از
سنگ مرمر ساخته بوده که آب در آن ها جریان داشته است. شستشو در این آب، خصوصا در شب
چهارشنبه سوری، جزء معتقدات مردم شیراز بوده. کاشیکاری های داخل حوض ماهی که به سبک
عمده سلجوقی است، در سال 1372 توسط استاد کاشیکار "تیرانداز" طراحی شده و
توسط میراث فرهنگی اجرا گردیده است. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی و
دو نورگیر چهارضلعی در طرفین آن قرار دارد. زیرزمین سعدیه امروزه به چایخانه سنتی تبدیل
شده است.
دیدگاه دیگران (بدون دیدگاه)...
Leave a reply