به گزارش ارگان معماری: ایلگلی (استخر مردم) از گردشگاه های زیبا و دلکش تبریز و ایران است که در جنوب شرقی تبریز، استان آذربایجان شرقی و بر دامنه تپه ای واقع شده.

ایل گلی، استخری بزرگ است که مساحت آن 54675 متر مربع می باشد. در جنوب آن تپه ای است که آن را از بالا تا پایین همسطح استخر پله بندی کرده و نهر آبی از آن به طرف پایین روان است. از سمت جنوبی و از وسط استخر خیابانی کشیده شده که استخر را به صورت شبه جزیره ای در آورده است و در مرکز استخر، عمارت باشکوه دو طبقه ای ساخته شده است. در پیرامون استخر از روزگاران قدیم، درختان کهنسالی سر به هم آورده که انعکاس عکس آنها در آب، به زیبایی آن محوطه می افزاید. تمام تپه های جنوبی استخر به شکل بسیار زیبایی چمنکاری و گلکاری شده در روزهای گرم تابستان استراحتگاه مردم تبریز و مسافران سایر شهرها می باشد.

در مورد تاریخ بنای این عمارت اطلاعات مستندی در دست نیست. عمارت فوق در سال 1346 به علت کثرت رطوبت و فرسودگی تخریب شده و به جای آن در سال 1349 بنای عمارت زیبای دو طبقه ای با همان طرح قبلی ساخته شد. در روزهای پیروزی انقلاب این بنا به علت آن که در زمان رژیم شاه مورد استفاده غیر شرعی و غیر اخلاقی داشته، تعطیل شد ولی در سال های اخیر مجدداً بازگشایی و مورد بهره برداری قرار گرفته است.

عمارت کلاه‌ فرهنگی هشت‌ ضلعی موجود در مرکز دریاچه ایلگلی که به کاخ ایلگلی شهرت دارد، امروزه به‌ صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می گیرد. کاخ ایلگلی در دوران حکومت سلطان یعقوب آق قویونلو احداث شده و در دوران سلطنت صفویان گسترش یافت. قهرمان میرزا (هشتمین پسر عباس میرزا) نیز این عمارت را تکمیل تر نموده و آن را به صورت یک گردشگاه سلطنتی برای درباریان قاجار در آورد.

دریاچه ایلگلی گنجایش 2000 متر مکعب آب را دارد. این دریاچه پیش تر به سبب بزرگی و عظمت، شاهگلی (دریاچه بزرگ) نام داشته که پس از انقلاب اسلامی ایران به ایلگلی (دریاچه ملت) تغییر نام داده است. یکی از شعبه های رودخانه لیقوان که از نزدیکی روستای چاوان می گذرد، به صورت جویباری کوچک از سمت جنوب شرقی دریاچه ایلگلی وارد آن شده و آب آن را تأمین می نماید. ایلگلی تا پیش از روی کار آمدن صفویان، بزرگترین منبع ذخیره آب، جهت آبیاری باغ های مناطق شرقی تبریز تا دروازه تهران و تپلی باغ بوده است. در دوران حکومت صفویان، تمام شن و ماسه و نخاله های موجود در محوطه داخلی دریاچه فعلی خالی شده و دیواره ای سنگی به دور آن کشیده شد.

تپه نسبتاً بلندی در بخش جنوبی دریاچه ایلگلی قرار گرفته که جنگل کاری شده و آبشارهای مصنوعی متعددی از این تپه به سمت داخل دریاچه سرازیر می شود. همچنین از ضلع جنوبی دریاچه تا مرکز آن و محل کاخ ایلگلی، خیابانی کشیده شده که عمارت کلاه فرنگی را به صورت یک شبه جزیره در آورده است.

در دوران قاجار در پیرامون استخر ایلگلی خیابان هایی جهت عبور و مرور احداث گردید و در جوار این معابر، درختان قلمه، بید مجنون و گل های اطلسی متعددی در چندین ردیف جهت تزئین گردشگاه و پاکی آب و هوا کاشته شد.

ایلگلی در دوران پهلوی به شهرداری تبریز واگذار شد تا به یک گردشگاه عمومی تبدیل شود. سید باقر کاظمی (مهذب الدوله) استاندار وقت آذربایجان شرقی، نخستین تعمیرات اساسی را در محوطه این گردشگاه به انجام رسانید.

نادر میرزای قاجار می نویسد: "این آبگیر در اوایل حکومت قاجار، ملک یک سلسله از مساوات تبریز و انباشته از خاک و ریگ بود. قهرمان میرزا پسر هشتم عباس میرزا نایب السلطنه که در آن هنگام حکمران آذربایجان بود. آن ملک را در مقابل سالی سی و پنج خروار غله بخرید. سپس در آبادی و عمران آن همت گماشت". همچنین از اعتماد السلطنه نقل است که: "عمارت دریاچه عبارت از کلاه فرنگی دو طبقه بسیار آبادی است و بزرگی این دریاچه به درجه ای است که به قدر دو آسیا سنگ آب در آن وارد می شود ولی مدت شش ماه از آب پر می گردد."